EX-PROOF (Exproof) Nedir ve Neyi İfade Etmektedir?

Şimdi de endüstriyel ortamlarda sıklıkla duyduğumuz ve “patlayıcı ortam” ifadesi ile karıştırılan “Exproof” kelimesine yakından bakalım ve bu kelimenin ne anlama geldiği ve neden bu kadar önemli olduğunu birlikte inceleyelim.

Exproof Nedir?

“Exproof” kelimesi “Explosion Proof” (Tam kelime Türkçe karşılığı “Patlama Kanıtı”, anlamlı çevirisi ise “Patlamaya Dayanıklı”) kelimesinin kısaltılmış halidir. Bu terimi anlayabilmek için, bu terimin bağlamına ve onu tanımlayan organizasyona bakmalıyız.

Ulusal Yangından Korunma Derneği (NFPA), 1897’de Ulusal Elektrik Kodunu (NEC®) yayınlamaya başladı. NEC® aynı zamanda NFPA kodlarının bünyesine katılmasından dolayı NFPA 70 ve ANSI / NFPA 70 olarak da bilinmektedir.

NEC® ifadesi, tehlikeli olarak sınıflandırılmış yerlerde kullanılmak üzere tasarlanan ürünler için kabul edilebilir çeşitli koruma tekniklerinin tanımlarını içermektedir: “Patlamaya dayanıklı”, toz tutuşmaz, toz geçirmez, temizlenmiş / basınçlandırılmış, kendinden emniyetli ve hava geçirmez şekilde kapatılmış. Bu tanımlar, tehlikeli olarak sınıflandırılmış yerlere kurulan tüm bileşenlerin ve cihazların karşılaması gereken kriterleri belirlemektedir.

Bu kriterleri karşılayabilmek için, patlamaya dayanıklılık sınıfları oluşturulmuştur. Koruyucu kap veya muhafaza olarak tanımlayabileceğimiz kitler, cihazın etrafını saran havadaki gazları, buharları, tozları veya lifleri (Patlayıcı Ortam yazısında bundan bahsetmiştik) tutuşturmasını engellemesi gerekmektedir. Her elektrik ile çalışan cihazın kendine özel, kıvılcım (ark) yaratma kapasitesi olabilir. Bu engellenmediği takdirde, ortamda eğer “Patlayıcı Ortam Nedir” yazısındaki diğer 2 bileşen daha olması durumunda patlama gerçekleşebilir. Olası patlama riskini ortadan kaldırmak için en önemli faktörlerden birisi, ortamda bulunan ve kıvılcım (ark) yaratma kapasitesine sahip olan cihazları engellemek veya korumaya almaktır.

Bu nedenlerle elektrik muhafazalarına atıfta bulunan “patlamaya dayanıklılık” sözü, bir dış patlamaya dayanma anlamına gelmez, aksine patlamaya neden olmama veya patlama yaratmama anlamına gelir. Bunun yerine “patlamaya dayanıklılık” ifadesini, muhafazaların dahili bir kıvılcım veya patlamayı çok daha büyük bir patlamaya neden olmadan önlemesi yeteneği olarak anlamalıyız.

Ek olarak, NEC®, cihaz veya ekipmanın kurulacağı özel uygulamanın sıcaklık şartlarını karşılaması gerektiğini belirtir. Bu, motorun (ve muhafazasının) veya diğer bileşenlerinin çalışma sıcaklığının, bileşenin konulacağı atmosferdeki buharların, gazların, tozların veya liflerin en düşük ateşleme / yanma sıcaklığından daha büyük olmayacağı anlamına gelir.

Exproof tüm bileşenler, kurulum için test edildikleri ve onaylandıkları farklı sınıflandırma ile isimleri numaralandırılmış, sınıflandırılmış ve etiketlenmiştir.

Koruma Teknikleri nasıl ve kim tarafından derecelendirilir?

Koruma teknikleri, çeşitli uluslararası sınıflandırma kuruluşları tarafından, belli bir bölgede ve belli riskler altında ekipmanın kullanımına izin veren yönetmeliklerle belirlenmektedir. Yani o bölge ve o riskler altında ilgili ekipmanın kullanılması izni, bazı şartlara ve alınması gereken önlemlere bağlanmıştır. İşte çok fazla değişkenin olduğu ortamlarda, ekipmanın ortam şartlarına uygun olup olmadığını anlayabilmek için yetkili kuruluşlar tarafından tanımlanan ve üst paragrafta anlatılan isimlendirme, sınıflandırma ve bölgelendirme etiketleri kullanılır.

Aslında sistem basit gibi gözükse de çok fazla değişken olduğundan dolayı, bu seçimleri yapmak ve doğru ekipmanın, doğru bölgelerde kullanılmasını sağlamak dikkat ve uzmanlık gerektiren bir iştir. Yanlış ekipmanın, doğru olmayan kullanımları sonucu patlama riski oluşacağı ve bu durumunda geri dönülemez zararlara yol açacağı gibi yine gereğinden fazla koruma içeren ekipmanlarda hem ekonomik olarak işletmeye zarar verir hem de kullanımı verimli olmayacaktır. İşte bu nedenlerle NOVEL, ’96 yılından beridir edindiği birikimle tüm endüstriyel kuruluşlarda doğru ekipmanın seçimi konusunda satış öncesi hizmetler sunmaktadır.

Yukarıda bahsedilen koruma tekniklerinin her birinin yalnızca çok özel uygulamalarda kullanımına izin verilir. Örneğin, toz geçirmezlik özelliğine uygun bileşen ve ekipman Sınıf II, Bölüm 2 veya Sınıf III, Bölüm 1 ve 2 bölgelerinde kullanım için onaylanırken, patlamaya dayanıklılık olarak listelenenler Sınıf I, Bölüm 1 ve 2 bölgelerinde kullanım için uygundur. (ANSI/NFPA 70:500.8(A)(2))

Patlamaya Dayanıklılık ekipmanlarını kimler ve nasıl test edebilir?

Ekipmanları test etmek için var olan uluslararası şartlara uygun şekilde dizayn edilmiş ve uluslararası kuruluşlar tarafından belgelendirilmiş ulusal test laboratuvarları mevcuttur. Bu laboratuvarlar düzenli olarak yine uluslararası kuruluşlar tarafından denetlenmektedir. UL, CSA, ETL, ATEX gibi standartlar ve etiketler, yine uygunluğu tamamiyle denetlenmiş ekipmanlara bu laboratuvarlar tarafından verilmektedir. Bu standartlardan geçemeyen veya bu standartların onayını alamamış ekipmanlar NEC® şartlarını sağlamaz.

Süreç basitçe şu şekilde ilerler; Üretime hazır bir prototip, bir test laboratuvarına gönderilir. Bu laboratuvarda standartlara uygunluğu test edilen ekipmanlar bir dizi testlerden geçirilir ve onaylanması için test sonuçları uluslararası denetçi kuruluşlara raporlanır. Ekipman onaylandıktan sonra, bu laboratuvar, bileşenin tasarımında veya üretiminde hiçbir şeyin değiştirilmediğinden emin olmak için zaman zaman denetçiler göndererek üreticiyi denetler.




Yazan: Alp Can POLAT


Web sitemizde bulunan tüm yazılar ve görseller www.novel.com.tr yazarlarına aittir. Web sitesinde yer alan herhangi bir içerik yazılı izin olmadan kopyalanamaz, değiştirilemez ve diğer basılı ve dijital alanlarda (web sitesi, blog, dergi, kitap vb.) kullanılamaz. Haklarımız 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda belirtilen hükümlerle korunmaktadır.


Not: Kullanılan tüm görseller telif hakkı sahiplerine ait olabilir. Görseller “Creative Commons” (CC0) lisansı kapsamındadır.