
İş Güvenliği ve Çevre Ölçüm Parametreleri Hava Kalitesi Ölçüm Parametreleri ve Ölçüm Yöntemleri
Çalışma yaşamında karşımıza sıkça çıkan kavramlardan biri Endüstriyel Hijyen’dir.
Bu yazımızda, Endüstriyel Hijyen kavramının içeriğine ve bu kapsamda hava kirleticilerinin özelliklerine değineceğiz. Endüstriyel Hijyen’in diğer bileşenleri olan “gürültü, termal konfor, aydınlatma, titreşim, elektromanyetik kirlilik” gibi kavramları ve bu parametrelerin nasıl ve ne şekilde ölçüldüğü ile ilgili bilgiler konusunda diğer yazılarımıza bakabilirsiniz.
Endüstriyel Hijyen Nedir? Endüstriyel Hijyen: Çalışan sağlığını tehdit eden, hastalık veya kazalara yol açan şartları tespit etmeye, değerlendirmeye ve kontrol etmeye yönelik bir bilim alanıdır. Çalışan sağlığını tehdit eden şartlara örnek olarak; hava kirliliği (toz, gaz), gürültü, titreşim, termal şartlar, yetersiz aydınlatma, elektromanyetik kirlilik, radyasyon vb. sayılabilir. Endüstriyel Hijyenist: Endüstriyel hijyen alanında kontrollerini yapmak amacıyla gerekli metotlar ve standartlar bulur, bunları uygular. Hava Kirleticiler Nelerdir? Hava kirleticileri tiplerine göre; toz (dust), duman (füme), is, gaz, buhar, lif (asbest vb.) olarak sınıflandırabiliriz.

Bizim bu yazımızda üzerinde duracağımız hava kirleticilerini tanımlayalım; AEROSOL : Ortam havasında askıda kalan sıvı veya katı parçacıkların genel adıdır. TOZ : Küçük katı parçacıklardır. Toz, katı maddenin pulverize olması veya öğütülmesiyle veya herhangi başka bir yolla oluşabilir. Büyük parçacıklar solunumla dışarı atılabilir. Etki mekanizmalarına örnek olarak; kurşun tozu kan yoluyla tahribata yol açar, tahıl tozu belli bir konsantrasyona ulaşması halinde toz patlamasına yol açar. Patlamaya yol açma potansiyeli en yüksek bir diğer toz olarak, kömür tozu örnek verilebilir. Kömür tozu belirli konsantrasyonların üzerinde birikirse patlamaya yol açar. Önlem olarak, kaya tozu ile inertleştirme uygulanır. Bu inertleşme işlemi de Sensidyne firmasının geliştirdiği Kömür Tozu Patlayıcılığı Gösteren CDEM-1000 cihazıyla ölçülebilir.

LİF (FİBER) : Kısaca, boyu çapından fazla katı parçacıklar olarak tanımlanabilir. Büyük lifler solunumla dışarı atılır, ince lifler ciğerleri tahriş eder. Tipik örneği asbest lifleridir. Asbest örnekleme ve analizi başlı başına ayrı bir çalışma konusu olmakla beraber, örnekleme işlemini Sensidyne Gilian pompalarla başarıyla yapılabileceğini belirtebiliriz.
Sensidyne’ın özellikle Asbestos ve Ağır Metal Örneklemeleri için kullanılan pompası Gilian BDXII için lütfen tıklayınız.Maruziyet Limitleri, Genel Yaklaşımlar İzin verilen maruziyet limitleri (PEL=Permissible Exposure Limits), maruz kalınan maddeye göre değiştiği gibi, farklı standartlara göre de değişkenlik gösterir. Bu uluslararası standartlara örnek olarak ACGIH (American Conference of Governmental Ind.Hygyenists), NIOSH, OSHA vb. gösterilebilir. Maruziyet limitleri, maruz kalınan süreler baz alınarak belirlenir;
STEL (Short Term Exposure Limit): Kısa süreli maruziyet limiti, 15 dakikalık maruziyet baz alınır.
TWA (Time Weighed Average) : Zaman bazlı ortalama, 8 saatlik zaman baz alınır.
TLV (Threshold Limit Value) : Aksiyon limit değeri, vardiya bazlı maruziyet dikkate alınır.

Bu metodun uygulanmasında en önemli nokta, hava örneklemesi için kullanılacak başlıklardır. Eğer toz örneklemesi yapılacaksa, örnekleme yapılacak ortama ve tozun tipine uygun filtre kullanılmalıdır. Filtreler; statik elektrik, neme duyarlılık, kimyasal geçimsizlik vb. faktörlere bağlı olarak seçilebilir. İş güvenliğine yönelik yapılan çalışmalarında hem ortam tozu hem maruziyet ölçümleri yapılır, ancak maruziyet ölçümleri ön planda olmalıdır. Bu nedenle, yapılan örneklemelerde maruziyet bölgeleri dikkate alınmalıdır. Solunan toz büyüklüğü-maruziyet bölgesi bağlantısını dikkate aldığımızda, şu bilgiyle karşılaşırız;
Inhalable (üst solunum bölgesi) : 100 mikron ve altı parçacıklar
Thoracic (orta solunum bölgesi=göğüs) : 10 mikron ve altı
Respirable (akciğerlerin en uc alveolleri) : 4 mikron ve altı
Buradan da anlaşılacağı gibi, toz büyüklüğü azaldıkça, çalışan sağlığına yönelik tehdit artmaktadır. Bu nedenle, yapılacak örneklemelerde solunan tozun büyüklüğünü dikkate almak çok önemlidir. Buna yönelik kullanılacak en önemli aparat, Cyclone başlığıdır.
Cyclone Toz Örnekleme Başlığı
Cyclone Toz Örnekleme Başlığı tipine bağlı olarak debi değişkenlik gösterebilir, örn. Nylon Cyclon Dorr-Oliver için 1.7 L/dk debi en idealidir. Bu debi, hedeflenen 4 mikron tozun ayrışması için en optimum akışa göre tespit edilmiştir. Bazı durumlarda kısaltılmış sürelerde örnekleme gerekebilir, 4.0 L/dk debide çalışılır, buna uygun özel Cyclone Örnekleme başlıkları kullanılır. Tüm debiler, NIOSH veya uygulanan standarda göre ayarlanmalıdır.
Resimde örnek olarak gösterilen Cyclone başlıkları ve çok daha fazlası için ürün linkine tıklayınız.
Iom (Inhalable Dust Sampler) Toz Örnekleme Başlığı
Ortam tozu veya Inhalable (solunabilir=üst solunum bölgesi) çalışmaları yapılacaksa, en uygun aparat IOM olarak kısaltılan Inhalable Dust Sampler örnekleme başlığıdır. Bu aparatlar için ideal çalışma debisi 2.2 L/dk’dır. NIOSH veya kullanılan standarda göre örnekleme başlığı debisi ayarlanmalıdır.
Resimde örnek olarak gösterilen IOM (Inhalable Dust Sampler) başlıkları ve çok daha fazlası için ürün linkine tıklayınız.
Diğer Hava Örnekleme Aksesuarları
Eğer VOC (Volatile Organic Compound=Uçucu Organik Bileşenler) ve diğer toksik gazların ölçümü için örnekleme yapılacaksa, yine bunlara uygun sorbent tüp, pasif örnekleyici, impinger vb. tutucular kullanılabilir.
Tüm İş Güvenliği Hava Ölçüm Örnekleme Aksesuarları için tıklayınız.
NOVEL olarak gaz ve toz hava örnekleme aparatlarının satış ve tedariğini yapmaktayız.
Hava Örnekleme Pompası Debi - Akış Kalibratörleri
Gravimetrik Örnekleme Metodunda en önemli bileşenlerden bir diğeri de size ölçümlerin profesyonel şekilde yapılmasını sağlayan ve akış debilerinin ayarlanmasını sağlayan doğrulama aparatları, rotametreler ve Birincil – İkincil Akış Kalibratörleridir.
Akış kalibratörü; örnekleme çalışmasında kullanılan pompanın çalışmaya başlamadan akış kontrolünü yapmak, sapma varsa düzeltmek, çalışma sonunda tekrar-kontrol yaparak çalışmanın öngörülen akış aralığında tamamlandığını kanıtlamak için kullanılması gereken referans cihazlardır.
Resimde örnek olarak gösterilen Hava Akış Kalibratörleri ile ilgili bilgiler için tıklayınız.


